اهالى شهر مکّه، پس از درگذشت حضرت خدیجه سلام الله علیها - همسر پیامبر اکرم صل الله علیه و آله و سلم - و درگذشت حضرت ابوطالب علیه السلام - عموى آن حضرت - بر دشمنى خویش افزودند؛ به طوری که قصد جان پیامبر اکرم را نمودند.
از سوى دیگر تعدادى از اهالى شهر مدینه، در همان سالهاى غربت و تنهایى پیامبر اکرم و در ایّام حج، با وى و اهداف بلندِ دینش آشنا شده و پس از بازگشت به مدینه، به تبلیغ آن پرداختند. در نتیجه مردم مدینه، رفته رفته به دین مبین اسلام علاقه نشان داده و در مراسم سال بعد، تعداد زیادترى به نزد رسول خدا رسیدند و به دست مبارک وى، مسلمان شده و با آن حضرت پیمان بستند.

در مراسم حج سال سیزدهم بعثت، گروهى از حاجیان شهر مدینه - که تعدادشان هفتاد و سه مرد و زن بود - در اواسط ایام تشریق و در محل "عقبه" و در سرزمین "منى"، ایمان آورده و با آن حضرت پیمان بستند تا از وى و یارانش همانند خانواده و طایفه خویش پشتیبانى کنند. بنابراین پس از گذشت ایام حج و بازگشت اهالى مدینه به سرزمین خویش، مهاجرت مسلمانان مکّه به سوى مدینه آغاز گردید. آنان به دستور پیامبر بزرگوارمان و به دور از چشم مشرکان قریش،به صورت فردى و گروهى عازم مدینه شدند. به طورى که در مکّه معظمه، جز پیامبر اکرم و تعدادى اندک از یارانش و گروهى زنان و مردان کهنسال و از کار افتاده، کسى باقى نماند.

پیامبر اکرم بیش از هر زمان دیگر، در یکى دو ماه آخر اقامتش در مکّه، احساس تنهایى و خطر مى‏کرد و این احساس خطر بی دلیل نبود؛ زیرا سر انجام سران قریش در واپسین روزهاى ماه صفر، تصمیم به کشتن پیامبر گرامی مان گرفتند. آنان در " دارالنّدوه" - که مجلس شوراى اعیان و اشراف آنان بود - جلسه‏اى برگزار کرده و پس از تبادل نظر و گفتگوهاى زیاد، به کشتن پیامبر اکرم از سوى نمایندگان تمام طوایف قریش، رأى دادند و شب اوّل ربیع الاول را براى این کار برگزیدند.

گذشت و گذشت تا سرانجام شب موعود فرا رسید.
پیامبر اکرم براى فریب مشرکان، حضرت علی علیه السلام را به جاى خویش در بسترش خوابانید و خود، از خانه خارج و به همراه "ابوبکر" از مکّه خارج شده و در غار "ثور" - که در جنوب مکّه و در نقطه مقابل شهر مدینه قرار داشت - پناه گرفت. مشرکان، پس از هجوم به خانه رسول الله و مشاهده امام على بن ابى طالب علیه السلام در رختخواب آن حضرت، خشمناک تر شده و به تعقیب آن حضرت پرداختند و براى پیدا کردن وى، صد شتر جایزه تعیین نمودند ولى هرچه تلاش کردند، به وى دست نیافتند.

آن حضرت پس از سه شب پنهان ماندن در "غار ثور"، در شب چهارم ربیع الاول، به سوى مدینه هجرت کرد و در دوازدهم همین ماه وارد مدینه شد و مورد استقبال باشکوه اهالى مدینه قرار گرفت. خداوند متعال براى تحسین و تقدیر از امیرمؤمنان على بن ابى طالب علیه السلام که خطر را به جان خویش خرید و براى فریب مشرکان قریش در بستر پیامبر اکرم آرمید تا آن حضرت به راحتى از خانه خود و از شهر مکّه خارج شود، آیه‏اى بر پیامبرش نازل کرد و جان نثارى، فداکارى، تعهّد و ایمان حضرت علی علیه السلام را ستود.

خداوند متعال در این آیه مبارکه فرمود:

  وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ، وَ اللّهُ رَئوُفٌ بِالْعِباد

برخى از مردم (با ایمان و فداکار همچون علی علیه السلام در لیلة المبیت، به هنگام خفتن در جایگاه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم) جان خود را در برابر خشنودى خدا مى‏فروشند
و خداوند نسبت به بندگانش مهربان است